برج شبلی نگین راسخ دماوند است
به گزارش وبلاگ ورزشی 90، میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارش های منتشر شده، برج شبلی نگین پایدار دماوند است.
مقبره برج
در سرداب مقبره، اثری از قبر وجود ندارد. روایت های محلی این مقبره را بنای یادبود او می دانند. این برج در میان مردم به پاگنبذ، برج شبلی یا شیخ شبلی معروفیت دارد.
براساس مقاله برج شبلی نگین پایدار دماوند است باید بدانید که شبلی همان عارف مشهور قرن سوم هجری است. در نام و نسب او اختلاف زیادی وجود دارد و در منابع فارسی و عربی او را به نام های دلف بن حجدر، حجدر بن خلف، دلف بن جفره، جعفر بن یونس و محمد بن خلف خوانده اند.
جیمز موریه در سال 1815 هنگام عبور از دماوندمی نویسد: شهر در اولین دید از طریق برج های قدیمی و بلند بطور معین نمایان می گردد. سپس طرحی از نمای دهکده ترسیم می نماید که برج شبلی را در قسمت شرقی دهکده بر فراز تپه ای که اطراف آن سنگ قبر ریخته شده، دیده می گردد.
چارلز پایدارت نیز چنین گزارش می نماید که به اتفاق همراهانش از رودخانه اصلی دماوند بر دامنه تپه ای بالا می فرایند و به یک برج آجری می رسند که نه تاریخ ساخت آن معلوم است و نه مورد استفاده آن. فقط از محل این برج، چشم انداز زیبای آبادی و دره بچشم می خورد. عکسی که ضمناً سفر ناصرالدین شاه به خراسان در سال 1301 هجری، از برج شبلی گرفته شده، شرایط بنا را قبل از بازسازی های دوره اخیر نشان می دهد. دونالد ویلبر در کتاب خود در معرفی امامزاده عبدالله دماوند اشاره کوتاهی به برج شبلی نموده و نوشت: در سمت شرقی قریه، برجی وجود دارد که سالم مانده و متعلق به دوره سلجوقی است.
در سال 1996 دیوید استروناخ و کایلر یانگ در مقاله خود تحت عنوان سه آرامگاه برجی از دوران سلجوقی ضمن آنالیز برج های خرقان، برج شبلی را نیز مورد آنالیز قرار می دهد که از طریق مجید ورهرام ترجمه شده و در مجله آنالیز های تاریخی به چاپ رسیده است. سپس خانم شیبانی مقاله ای تحت عنوان برج شبلی دماوند با استفاده از نوشته استروناخ و یانگ، به آنالیز برج پرداخته است.
نقشه برج
برج شبلی از بیرون هشت ضلعی و از داخل دایره است. پی و پایه از لاشه سنگ و ملاط گچ است. ابتدا پلان چهارگوش بوجود آورده سپس پایه هشت ضلعی را روی پلان ایجاد نموده، آنگاه ساختمان اجری روی این پایه ساخته و پرداخته شد.
یکی از ویژگی های ساختمانی برج سردابه است. که به شکل چهارگوش است.
نمای بیرونی برج طرح هشت ضلعی دارد که گوشه های آن در هر ضلع، ستون های نیم دایره ای تزئینی دیده می گردد. این ستون های نیم دایره ای با آجر پخ ساخته شده و در ساختمان برج هیچ گونه عملکردی نداشته و صرفاً جنبه تزئیناتی دارد. برخی از ستون ها در قسمت پایه آسیب دیده اند.
برج ابتدا به صورت هشت ضلعی ساده ساخته شده، سپس تزئینات روکاری آن اجرا شده است. به غیر از ورودی که به دلیل ایجاد درگاه که دو اسپر تزئینی دارد، تمام سطوح جانبی برج سه اسپر عمودی چهارگوش دارد که هرکدام با نقشی مخصوص با آجر تزئین شده اند. این تزئینات در روی پایه در برخی قسمت ها آسیب دیده اند. ارتفاع کل بنا از پایه اجری تا نوک گنبد 89/9 متر است. گنبد بیرونی به صورت هشت ترک است که زوایای تند آن با یک شکستگی (شیب دار) به طرف رأس متمایل است.
ساختمان برج ابتدا به صورت هشت ضلعی ساده ساخته شده، سپس تزیینات روکاری آن بطور جداگانه انجام گرفته است. تزیینات را با سبک خاصی و متفاوت از یکدیگر تزئین نموده اند. در کل 30 قاب در اسپر بنا به کار برده اند که 22 قاب تزیینات اسپر بنا را تشکیل می دهد. 8 قاب دیگر که در زیر گنبد بکاررفته، همگی به صورت مستطیل شکل افقی ساده می باشند که در هر ضلع تکرار شده است. احتمال می رود جای تزیینات کاشی بوده که ریخته است.
اتاق اصلی آرامگاه، دایره ای و قطر کف این اتاق 4/85 متر است مثبت سطوح جانبی این دیدارها تا زیر گنبد، با گچ پوشانده شده است. این دیوارها به صورت یکپارچه بود و از کف تا آغاز حلقه گنبد تقریباً 7/27 متر است. این دیوارها از نیمه آن به طرف بالا، یک شیب محسوسی بچشم می خورد به همین جهت زیر حلقه گنبد از قطر کف آرامگاه 30 سانتیمتر کمتر است.
گنبد داخلی به صورت کروی و عرقچین است که سطح زیرین آن به شیوه معماری خاص آجرکاری طرح جناغی متحدالمرکز است که شاهکاری از فن معماری است و قابل مقایسه با گنبد ارسلان جاذب است.
منبع: همگردی